کمال عدل
روزى از «پيغمبر اسلام» ( صلىاللهعليهوآله) سؤال شد كه: انسان چگونه بوجود مىآيد؟ آن حضرت فرمود: «ماء الرّجل ابيض غليظ و ماء المرئة اصفر رقيق فاذا علا ماء الرّجل ماء المرئة كان الولد ذكرا باذن اللّه عزّوجل و اذا علا ماء المرئة ماء الرّجل خرج الولد انثى باذن اللّه تعالى».
(آب مرد سفيد غليظ است و آب زن زرد رنگ رقيق است «وقتى اين دو در رحم جمع شوند» اگر آب مرد بر آب زن غلبه كند فرزند به خواست خداوند عزّوجل پسرخواهد بود. و اگرآب زن بر آب مرد غلبه پيدا كند فرزند به اجازهى خداوند دختر خواهد شد).
ـ بحارالانوار جلد 57 صفحهى 336.
در توضیح علمی این حدیث مطالب زیادی میشه بیان کرد و شاید خیلی از مواردهم هنوز از لحاظ علمی کشف نشده باشه و هنوز توضیح داده نشده باشه ولی در مورد مطلب بالا میشه از لحاظ علمی یک توضیح مختصری داد (که مسلما خیلی بیشتر از اینها میشه در موردش گفت)
در ابتدا باید در مورد سلول جنسی اسپرم توضیح داد. در مطلبی که قبلا در اینجا گذاشته بودم در مورد نحوه تعیین جنسیت جنین توضیح داده بودم.
و همان طور که قبلا هم گفتم دو نوع سلول اسپرم داریم یکی سلول اسپرم حاوی کروموزوم X که لقاحش با تخمک منجر به ایجاد جنسیت مونث در جنین و سلول اسپرم Y که لقاحش با تخمک منجر به ایجاد جنسیت نر در جنین می شود
يكي از مواردي كه قرآن به خلقت انسان اشاره مي كنه، پرورش او در سه فضاي تاريك و يا سه ظلمت هست.
يخلقكم في بطون امهاتكم خلقا من بعد خلق في ظلمات ثلاث
شما را در شكم هاي مادرانتان آفرينشي پس از آفرينش ديگر، در تاريكي هاي سه گانه خلق كرديم.
اين كه منظور از اين سه ظلمت و سه تاريكي چيست، بين افراد اختلافاتي هست.
يك عده مي گن كه مقصود از اين سه ظلمت ، همان سه پرده اي است كه جنين داخل آنهاست كه عبارتند از:
1- پرده آمنيون (Amniotic membrane) : اين پرده حفره آمنيون را كه پر از مايع زلالي است به نام مايع آمينوتيك و جنين در آن شناور است، احاطه مي كند.
2- پرده كوريون (Chorionec membrane) كه سلولهاي سطحي آن به داخل غشا مخاطي رحم نفوذ مي كند.
3- كيسه (پرده)زده يا آلانتوئيد (Disidua membrane) كه عبارت است از غشاي مخاطي جداره رحم پس از لانه گزيني تخمك كه بعدا جفت را تشكيل خواهد داد. و به اين دليل جفت ناميده مي شود كه همراه جنين از رحم خارج مي شود.
اين پرده ها مثل يك سد براي جنين عمل مي كنند و ماتع از آسيب هايي است كه به جنين مي تواند برسد. چون در فاصله بين پرده آمنيون و جنين مايعي وجود دارد كه توسط مايع مذكور ضربه ها خنثي مي شوند.
اما عده ديگري هم با توجه به سخن امام حسين كه در دعاي عرفه آمده (.....سپس مرا در ظلمت هاي سه گانه، در ميان گوشت، پوست و خون ساكن نمودي و ......) و جمع موارد قبلي مي گن:
منظور از سه فضا: سه فضاي بين پوست شكم و رحم، فضاي بين كوريون و آمنيون ، و فضاي بين آمنيون و جنين (حفره آمينوني كه داراي مايع آمنيوني است و اين ميع در اساس از خون مادر منشا مي گيرد.)
در گذشته، حتی در همین زمان، در خیلی از جاهای ایران وقتی زنی چند بار دختر به دنیا می آورد از طرف همسر و خانواده طرد می شد. و خیلی از زندگی ها به طلاق کشیده می شد و یا مرد دوباره ازدواج می کرد تا بالاخره پسر گیرش بیاد. ولی غافل از اینکه این سلولهای جنسی زن نیستند که مسئول تعیین جنسیت جنین را به عهده دارند بلکه این اسپرم ها هستند که در کروموزوم های جنسی خود دارای تنوع هستند.
این موضوع حتی در قرآن هم بیان شده:
در آیه 45-46 سوره النجم خداوند می فرماید:
و انّه خلق الزوجین الذکر و الانثی من نطفه اذا تُمنی
و هم اوست که دو نوع می آفریند: نر و ماده از نطفه ای چون فرو ریخته می شود.
تعیین جنسیت بستگی به سلولهای پدری دارد. هر انسانی در هر سلول خودش دارای دو سِت یا 2n کروموزوم هست. که انسان را موجودی دیپلوئید کرده است. در واقع هر سلول انسان 46 عدد کروموزوم یا 2×23 . اما در سلولهای جنسی (اسپرم در مرد ها و تخمک در زنها) این قاعده باید بهم بخورد. و طی تقسیم میوز تعداد کروموزومها در هر سلول جنسی نصف می شود و می شود 23 عدد. (تا دوباره از لقاح دو سلول 23 کروموزومی یک سلول اولیه و یا زایگوت 46 کروموزومی ایجاد شود.)
هر فرد 46 کروموزومی دارای دو عدد کروموزوم جنسی است که کروموزومهای جنسی را با علامت X و Y نشان می دهند. اگر دو کروموزوم جنسی فردی به صورت XY باشد فرد مذکر و اگر به صورت XX باشد مونث است. هنگام میوز این دو کروموزوم از هم جدا می شوند و فرد مونث در همه سلولهای جنسی فقط نوع X را داراست اما فرد مذکر در نیمی از اسپرم ها دارای X و در نیمی دیگر Y دارد.
حالا اگر اسپرم دارای X با تخمک لقاح پیدا کند (ایجاد حالت XX ) فرزند ایجاد شده دختر خواهد شد و اگر اسپرم دارای کروموزوم جنسی Y با تخمک لقاح کند (ایجاد حالت XY ) فرزند ایجاد شده پسر خواهد بود.
پس در انسان تعیین جنسیت جنین بر عهده جنس نر هست.
قرآن کریم در موارد مختلفی از خلقت انسان گفته و مراحل آن را ذکر کرده.
یکی از معروفترین آیه ها در این موردآیه 12-14 سوره مومنون هست.
ترجمه آیه این هست:
و به یقین انسان را از عصاره ای از گل آفریدیم .سپس او را نطفه ای در جایگاهی استوار قرار دادیم. آنگاه نطفه را به صورت علقه در آوردیم. پس آن علقه را مضغمه کردانیدیم، و آنگاه مضغمه را استخوانهایی ساختیم . بعد استخوان ها را با گوشتی پوشاندیم، آنگاه آفرینشی دیگر پدید آوردیم. آفرین باد بر خدا که بهترین آفرینندگان است.
در این آیه مراحل مختلفی را از تشکیل اسپرم و تخمک تا هنگام تولد یک کودک بیان می کند. که این مراحل را در آیه به ترتیب: 1- نطفه 2- علقه 3- مضغمه 4- عظاما 5-لحما
همیشه برای خودم فهمیدن معنی این عبارات سخت بود. ولی هم معنی این ها را فهمیدم و هم اصطلاحات معادل این عبارات را در علم جنین شناسی.
معنی عبارات:
1- نطفه: نطفه شامل چیزی است که در مرد و زن برای لقاح تولید می شه که در مردان به آن منی و در زنان تخمک گفته میشه. لقاح یا Fertilization مرحله ادغام این دو گامت است و نتیجه آن تشکیل اولین سلول تشکیل دهنده جنین به نام زایگوت هست.
2- علق: در لغت یعنی خون بسته ای که آویزان هست. بعد از تشکیل زایگوت، این سلول اولیه شروع به تکثیر می کنه و در عین حال از طریق لوله رحمی به سمت رحم حرکت میکنه در این حال به این توده سلولی بلاستوسیت می گویند. بلاستوسیت بعد از رسیدن به رحم به دیواره رحم متصل می شه به این حالت جایگزینی گویند. در پایان هفته اول، بلاستوسیت به صورت سطحی در لایه متراکم اندومتریوم لانه گزینی می کند.
3- مضغمه: در لغت یعنی قطعه ای از گوشت که شبیه گوشت جویده شده است. استاد مکارم شیرازی در این با ره می فرمایند: "کم کم جنین شکل یک قطعه گوشت جویده شده به خود می گیرد بی آنکه اعضای مختلف بدن در آن مشخص باشد." در واقع این مرحله معادل مرحله گاسترولاسیون است یا مرحله تمایز لایه های زاینده. که از هفته سوم شروع می شه . که جنین سه لایه را داریم در این مدت سیستم عصبی شروع به تشکیل شدن می کنه و در انتهای هفته سوم خون جریان پیدا می کنه و قلب شروع به زدن می کنه. و بدین ترتیب اولین اندامی که به مرحله فعالیت می رسه سیستم قلبی- عروقی هست.
4و5- در اینجا اول گفته استخوان را در مضغه ایجاد کرده و سپس گوشت روی آن پوشانده.
خوب مسلما باید همین طور باشه. می بینیم در سه ماهگی (هفته 9-12) مراکز استخوان سازی اولیه مخصوصا در جمجمه و استخوان های دراز ظاهر میشه. و در ماه های بعد هست که سیستم عضلانی طفل ایجاد میشه و عضلات روی استخوان های ساخته شده را می گیرند.
این وبگاه به منظور دسترسی هر چه بیشتر به مطالب - اطلاعات و آموزش های زنان، بارداری، زایمان و تازه ترین اخبار و مقالات پزشکی-مامایی و پرستاری تاسیس شده است.