هیسترکتومی
هیسترکتومی
هيستركتومي (برداشتن رحم) بعد از سزارين، شايعترين جراحي زنان است بهطوري كه در ايالات متحده آمريكا هر سال 600 هزار زن هيستركتومي ميشوند. به عبارت ديگر، اين آمار نشان ميدهد كه در اين كشور، حدود يك سوم زنان قبل از رسيدن به سن 60 سالگي، تن به تيغ هيستركتومي ميدهند.
مشكلاتي مثل درد شديد لگن، خونريزي شديد و نامنظم ماهانه يا ابتلا به سرطان رحم از مواردي هستند كه گاه براي درمان آنها چارهاي جز خارج كردن رحم توسط جراحي نيست. البته در اغلب موارد، هيستركتومي، براي درمان گروهي از بيماريهاي زنان است كه به درمان دارويي پاسخ خوبي ندادهاند. در ضمن، اين روش براي خانمهايي ميتواند مطلوب باشد كه ديگر قصد بچهدار شدن ندارند و از بهكاربردن درمانهاي بينتيجه و متعدد هم خسته شدهاند.
چرا هيستركتومي؟
معمولا هيستركتومي اولين گزينه درماني نيست، اما اگر شما دچار مشكل خاصي باشيد و درمانهاي ديگر موفقيتآميز نباشد، ممكن است مجبور به خارج كردن رحم خود شويد. برخي از شايعترين اين مشكلات عبارتنداز:
سرطان در سيستم تناسلي زنانه: با توجه به نوع سرطان و ميزان پيشرفت آن، ممكن است قبل از هيستركتومي راههاي جايگزين شامل هورمون درماني يا پرتودرماني نيز بهكار برده شود.
فيبرومهايرحم:هيستركتومي تنها راه حل دائمي براي فيبروئيد است. فيبروئيدها، تومورهاي خوشخيم رحم هستند كه منجر به خونريزي مكرر، كمخوني، درد لگن و فشار بر روي مثانه ميشوند. فيبروئيد بيماري شايعي است كه ممكن است بسته به اندازه و شدت علائمي كه ايجاد ميكند، بتوان با راههايي غير از جراحي نيز آن را درمان كرد.
اندومتريوز: در اين بيماري بافت پوشاننده داخل رحم در خارج از رحم، مثلا در تخمدانها، لولههاي رحمي يا لگن رشد ميكند و همانند يك رحم معمولي، موجب درد و خونريزيهاي نامنظم ميشود. در اين بيماري هم اگر دارو و درمانهاي ديگر جواب ندهد، شايد نياز به هيستركتومي باشد.
پرولاپس يا افتادگي رحم: پايين آمدن رحم در كانال واژن، زماني رخ ميدهد كه بافتها و رباطهاي نگهدارنده رحم ضعيف شوند. افتادگي رحم ممكن است منجر به بياختياري ادرار، فشار در لگن يا مشكل حركات روده شود. اگر مصرف دارو و ورزش منظم براي مستحكم كردن كف لگن، علايم را برطرف نكند، نياز به هيستركتومي خواهد بود.
خونريزي مكرر وطولاني مدت از واژن : اگر خونريزي ماهانه شما شديد و نامنظم است و در هر دوره بيش از حد طول ميكشد، در صورتي كه پزشك با روشهاي ديگر نتواند خونريزي را كنترل كند، هيستركتومي ميتواند شما را آسوده كند.
درد لگني مزمن: اگر شواهد نشان دهد كه منشاء دردهاي مزمن لگني شما رحم يا تخمدانها هستند، ممكن است جراحي لازم شود. با اين حال بسياري از انواع دردهاي لگن با هيستركتومي بهبود نمييابند، بنابراين بررسي كامل و دقيق قبل از عمل جراحي ضروري است.توجه داشته باشيد كه <برداشتن رحم يعني خاتمه يافتن قدرت باروري شما.> بنابراين اگر فكر ميكنيد ممكن است در آينده بخواهيد بچهدار شويد، از پزشك خود راجع به درمانهاي جايگزين سوال كنيد.
نحوه انجام هيستركتومي
براي انجام هيستركتومي، پزشك با عمل جراحي، رحم شما را از لولههاي تخمداني، تخمدانها و واژن جدا ميكند. البته با توجه به وضع شما، جراحي ممكن است شامل خارج كردن بافتها و ارگانهاي اضافيتر باشد. بهطور كلي هيستركتومي به چند طريق انجام ميشود:
هيستركتومي ناقص: روشي است كه در آن گردن رحم را باقي ميگذارند. هيستركتومي كامل: روشي است كه در آن رحم و گردن رحم را برميدارند. هيستركتومي كامل همراه با برداشت تخمدانها و لولههاي دو طرف: علاوه بر از بين رفتن قدرت باروري، موجب يائسگي زودرس هم ميشود. هيستركتومي راديكال: اين روش، برداشت قسمت فوقاني واژن و قسمتي از بافت محيطي و غدد لنفي را نيز شامل ميشود. جراحان معمولا از اين روش براي درمان سرطان گردن رحم استفاده ميكنند.به طوركلي هيستركتومي ميتواند با برشي در روي شكم يا از طريق واژن صورت بگيرد.
هيستركتومي شكمي
در اين روش، جراح بهطور عمودي يا افقي برشي در پوست شكم ايجاد ميكند تا به رحم دست يابد. مزيت اين روش اين است كه جراح در حين عمل، رحم و ارگانهاي ديگر را بهخوبي ميبيند و فضاي بيشتري براي جراحي دارد. ولي استفاده از اين روش مشكلاتي هم دارد مثلا: مدت طولانيتري نياز به بستري در بيمارستان داريد. ناراحتي بيشتري نسبت به جراحي از طريق واژن ايجاد ميكند. جاي جوش خوردن پوست و جاي زخم روي شكم شما باقي خواهد ماند. هيستركتومي از طريق واژن در اين نوع جراحي، جراح از طريق واژن و با ايجاد يك برش گرد دور رحم، به آن دست مييابد. در موارد مشكلات خوشخيم، استفاده از اين روش بهتر است، البته بهشرطي كه رحم خيلي بزرگ نباشد. مثلا براي افتادگي رحم، هيستركتومي ازطريق واژن ترجيح داده ميشود. در اين نوع جراحي، هيچ اثري از تيغ جراحي روي بدن شما نميماند. سرعت بهبود شما نيز بيشتر است ، چرا كه نياز نيست صبر كنيد تا يك زخم بزرگ شكمي آرامآرام بهبود يابد. انجام هيستركتومي از طريق لاپاروسكوپي نيز روش جديد و خوبي است. در اين روش، يك برش خيلي كوچك در قسمت تحتاني شكم براي واردكردن دستگاه لاپاروسكوپ ايجاد ميشود كه به تيم جراحي اجازه ديدن داخل شكم را ميدهد.
پس از عمل
معمولا براي انجام هيستركتومي، بايد بيمار تحت بيهوشي عمومي قرار گيرد. خود عمل حدود 1 تا 2 ساعت طول ميكشد. بعد از عمل شما را در اتاق ريكاوري بهمدت چند ساعت نگه ميدارند تا علايم درد و ناراحتي شما را بررسي كنند و در صورت لزوم، براي كاهش درد و جلوگيري از عفونت، داروهايي به شما بدهند.
روز بعد احتمالا شما ميتوانيد بلند شده و راه برويد. در زماني كه در بيمارستان هستيد، براي بهبود جريان خون وجلوگيري از ايجاد لخته خون در پاها، لازم است قدم زدنهاي كوتاه و متعددي داشته باشيد. بعد از جراحي مدتي نياز به نوار بهداشتي بهدليل خونريزيهاي واژن و ترشحات خواهيد داشت كه بهطور طبيعي تا روزها بعد از عمل طول خواهيد كشيد. تقريبا 4-6 هفته طول ميكشد تا به وضعيت طبيعي خود باز گرديد. در اين مدت بايد فعاليتهاي خود را محدود كنيد و استراحت كافي داشته باشيد. بلندكردن اشياء سنگين تا 6 هفته ممنوع است. بقيه سفارشات را پزشكتان به شما خواهد گفت. اگر در طي عمل تخمدانهاي شما نيز برداشته شده، ميتوانيد درباره كنترل علايم يائسگي با پزشكتان مشورت كنيد. اگر تخمدانهاي شما زير 45 سالگي برداشته شده باشد، خطر پوكي استخوان شما را تهديد ميكند. از پزشكتان بخواهيد برنامهاي براي جلوگيري از پوكي استخوان به شما ارائه كند.بعد از 6 هفته از زمان عمل، شما ميتوانيد فعاليت جنسي خود را آغاز كنيد و برداشت رحم هيچ اختلالي در اين جنبه از زندگي شما ايجاد نخواهد كرد، حتي گاهي بهدليل خلاصي از دردهاي مزمن و خونريزيهاي شديد و طولاني، لذت جنسي افزايش خواهد يافت.
خطرات عمل جراحي:
هيستركتومي معمولا بسيار بيخطر است. اما در هر عمل جراحي عوارضي ممكن است رخ دهد. لخته شدن خون در رگها، عفونت، خونريزي شديد و واكنش حساسيت به داروهاي بيهوشي، برخي از شايعترين عوارض جراحي هستند. عوارض احتمالي ديگر نيز عبارتند از:
آسيب مجاري ادرار، مثانه يا مقعد در طول جراحي كه ممكن است براي ترميم آن، به جراحي اضافي نياز پيدا شود.
فقدان عملكرد طبيعي تخمدان، باعث كاهش سطح استروژن و خشكي واژن ميشود.
شروع زودرس علايم يائسگي بهدليل برداشت تخمدان
تشكيل بافت اسكار و چسبندگيهاي شكمي
درمانهاي جايگزين
در صورتي كه بيماري شما خوشخيم باشد، ممكن است شما غيراز برداشتن رحم، گزينههاي ديگري هم براي انتخاب داشته باشيد، كه البته بايد براي استفاده از آنها از پزشك راهنمايي بخواهيد، مثلا:
)1 درمان دارويي: تصحيح وضعيت هورموني ميتواند جايگزين خوبي براي هيستركتومي در موارد خونريزيهاي شديد باشد. اگر فيبروئيد داريد نيز هورمونهاي تحريككننده هورمون جنسي ميتواند با محدودكردن توليد استروژن، اندازه تومور را كوچك كند. البته با قطع دارو تومور دوباره بزرگ ميشود. )2 جداكردن اندومتر (ديواره داخلي رحم:) اگر خونريزي شديد و نامنظم داريد، اين عمل كوچك ميتواند علايم شما را كاهش دهد. جراح با دستگاه مخصوصي با استفاده از سرما، گرما يا الكتريسيته، پوشش داخلي رحم (اندومتر) شما را نابود ميكند و خونريزي قطع ميشود. البته در اين روش نيز قدرت بچهدار شدن شما از بين مي رود.
)3 لختهكردن شريان رحمي: يكي از روشهاي درمان تومورهاي فيبروئيد است. در اين روش با بستن شريان خون رساننده به تومور، آن را كوچك ميكنند. اينكار علاوه بر كاهش خونريزي و بزرگي شكم، علايم درد و ناراحتي را نيز كاهش ميدهد. )4 ميومكتومي: خارجكردن تومور با عمل جراحي در تومور فيبروئيد، رحم شما را دست نخورده باقي ميگذارد. خلاصي از تومور، علايم شما را بهبود ميبخشد، اما در اين حالت ممكن است تومور دوباره عود كند. مزيت اين روش اين است كه با استفاده از آن، شما باز هم ميتوانيد بچهدار شويد.
يك زندگي جديد
بعد از برداشتن رحم ممكن است شما احساس كمبود كنيد و ناراحت باشيد از اينكه ديگر نميتوانيد بچهدار شويد. از طرفي شما در مييابيد كه علايم شما برطرف شده و احساس بهبود و شانس ادامه زندگي را داريد. تسكين علايم ميتواند بر كيفيت زندگي شما تاثير بسياري بگذارد. براي غلبه بر ناراحتي و پشيماني بعد از عمل، بهترين راه، اطمينان از انتخاب صحيح است. در يك كفه ترازو علل ضرورت برداشت رحم و در كفه ديگر عدم قدرت باروري را قرار دهيد و قبل از انجام جراحي مطمئن شويد كه هيستركتومي براي شما بهترين است. با پزشك خود صحبت كنيد و اگر در لزوم آن شك داريد، نسبت به درخواست راهحلي ديگر، ترديد نكنيد.
در طي هيستركتومي، پزشك با عمل جراحي، رحم شما را از لولههاي تخمداني، تخمدانها و واژن جدا ميكند. هيستركتومي براي خانمهايي مطلوب است كه ديگر قصد بچهدار شدن ندارند و از بهكاربردن درمانهاي بينتيجه و متعدد هم خسته شدهاند
مراقبت های بعد از هیسترکتومی عمل هیسترکتومی کلا به سه روش انجام میگیرد
۱) روش باز : لاپاراتومی که در این روش جدار شکم بصورت طولی یا عرضی در حدود ۸-۱۰ سانتی متر برش داده میشود و رحم از طریق این برش خارج میگردد
۲) روش لاپاروسکوپی : در این روش ۳ یا ۴ عدد سوراخ کوچک ۵ تا ۱۰ میلیمتری بر روی شکم ایجاد شده و با استفاده از دوربین ویدئویی و ابزارهای مناسب اینکار عمل جراحی بطریق بسته انجام و رحم نیز بصورت تکه تکه از طریق همین سوراخها یا از راه واژن خارج میگردد.
۳)روش واژینال : در زنانی که زایمانهای متعدد داشته و مقداری افتادگی رحم دارند و واژن انها نیز گشاد است میتوان رحم را کلا بدون برش جدار شکم و فقط از طریق واژینال خارج نمود
در هیسترکتومی بسته به علت انجام ان فقط خود رحم و یا یک یا هر دو تخمدان بهمراه ان خارج میشود
شایعترین علت هیسترکتومی وجود فیبروم های علامتدار رحم می باشد
حتی در رحمهای بسیار بزرگ که تا یک کیلوگرم وزن دارند نیز میتوان عمل را بروش لاژاروسکوپی ( بسته ) انجام داد .
توضیحات کامل در مورد علل انجام این عمل و شرح دقیق انجام ان در پست های قبلی امده است
مراقبت های بعد از عمل:
۱) مراقبت از محل زخم :
چه در روش باز یعنی لاپاراتومی و چه در روش بسته محل زخم باید حتما خشک نگهداشته شود تا از رشد میکروبها جلوگیری شود . پانسمان روی زخم بعد از ۲۴ تا ۴۸ساعت برداشته میشود و زخم باز و خشک نگهداشته میشود
وجود پانسمان مرطوب از رسیدن هوا به زخم جلوگیری نموده و محیط را بعلت وجود گرما و رطوبت جهت رشد میکروبها مساعد می سازد
معمولا بخیه ها خودبهود جذب میشوند و اگر قابل جذب نباشند بعد از یک هفته میتوان انرا کشید
ترشحات آبکی و خونالود در افراد چاق ممکن است از محل زخم وجود داشته باشد که معمولا با رعایت همین نکات بهبود می یابد
۲) مصرف آنتی بیوتیک : امروزه با تجویز انتی بیوتیک در اتاق عمل و قبل از شروع عمل میتوان از بروز عفونت پیشگیری نمود و حتی دیگر نیازی به تجویز انتی بیوتیک به بیمار نمی باشد ( مگر در موراد خاص)
۳) اگر شکم باز شده باشد تا شش هفته باید از فعالیت سنگین اجتناب شود در موراد لاپاروسکوپی هیچگون استراحتی معمولا به بیمار داده نمیشود و بعد از چند روز تا یک هفته میتواند در محل کار خود حاضر شود
۴) استحمام از روز دوم بعد از عمل و بلافاصله بعد از برداشتن پانسمان بصورت روزانه انجام میگیرد و بهتر است بعد از حمام محل زخم با شسوار کاملا خشک شود
۵) داروهای مسکن ( بیشتر ژلوفن و مفنامیک اسید) شیاف مقعدی دیکلوفناک و همچنین داروهای لازم جهت بهبود نفخ و یبوست بیمار تجویز میگزدد
۶) تا چهار تا شش هفته بعد از عمل باید از مقاربت جنسی اجتناب گردد
۷) در صورت برداشته شدن هر دو تخمدان بلافاصله چند روز بعد از عمل علائم یائسگی مانند گرگرفتگی و تعریق و.. مشاهده میشود که معمولا پیاده روی و مصرف کلسیم برای جلوگیری از پوکی استخوان توصیه میشود و از داروهای هورمونی مگر در صورت نیاز شدید استفاده نمیشود
۸) جواب پاتولوژی حتما باید به پزشک معالج نشان داده شود تا از عدم وجود بیماری بدخیم و ... اطمینان حاصل گردد
۹) بعد از هیسترکتومی احتمال ایجاد سرطان تخمدان بسیار کمتر از افراد دیگر که هیسترکتومی نشده اند می باشد و اگر دهانه رحم کاملا برداشته شده باشد فقط معاینه سالانه جهت بررسی از عدم وجود سرطانهای خود واژن - ولو ( ناحیه تناسلی خارجی) و نیز تخمدان بعمل می اید
۱۰) خارج نمودن رحم اصولا نباید تاثیری در کیفیت زندگی و فعالیت جنسی زنان داشته باشد و در صورت هرگونه نگرانی و یا مشکلی حتما باید با پزشک معالج خود مشورت نمایدد
۱۱) بعد از عمل در صورت وجود هر کدام از علائم زیر باید به پزشک خود اطلاع دهید: تب - درد شکم - عدم دفع گاز و مدفوع - تهوع و استفراغ طول کشیده - خونریزی واژینال - طپش قلب و افت شدید فشار خون - اسهال - ترشحات بدبو از محل زخم یا واژن - بیرون زدگی توده (فتق) از محل عمل
درد پهلو ها - وجود خون در ادرار - کاهش حجم ادرار و هرگونه درد شکم شدید ( گاهی اپاندیسیت در دوره بعد از عمل با درد ناشی از عمل اشتباه میشود )
این وبگاه به منظور دسترسی هر چه بیشتر به مطالب - اطلاعات و آموزش های زنان، بارداری، زایمان و تازه ترین اخبار و مقالات پزشکی-مامایی و پرستاری تاسیس شده است.