روشهاي كاهش درد زايمان

 

زايمان

با فرا رسيدن هفته هاي آخر بارداري، در بدن تغييراتي روي مي دهد كه مادر و جنين را براي زايمان آماده مي كند. در اين زمان جنين قادر است به  زندگي خود در خارج از رحم ادامه دهد. زمان زايمان لحظه پر اضطراب و مهيج براي مادر و خانواده اش مي باشد.

طبيعت زايمان درد است و علت اصلي درد زايمان، انقباضات رحم است كه باعث  باز و نرم شدن دهانه رحم مي شود تا جنين بتواند از آن به داخل مهبل وارد و سپس از اين مجرا خارج شود. واكنش مادر نسبت به درد زايمان متفاوت است و تحت تأثير عوامل زيادي مانند فرهنگ، احساس ترس و نگراني، تجربه زايمان قبلي، ميزان آمادگي براي بچه دار شدن و حمايت همسر مي باشد. محل و ميزان درد برحسب مراحل مختلف زايمان (مرحله باز شدن دهانه رحم، مرحله عبور جنين از كانال زايمان، زمان ايجاد برش بر روي پرينه و ترميم آن و مرحله جمع شدن رحم) متفاوت است و معمولاً در نواحي زير شكم، كمر، مياندوراه و پاها احساس مي شود.

هنگام بروز دردهاي زايمان، هورمونهايي در بدن ترشح مي شود كه تأثير فراواني بر روند زايمان دارد. ترس و نگراني مادر از يكطرف باعث ترشح هورموني مي شود كه انقباض عضلات و درد را افزايش داده و از طرف ديگر ترشح مواد تسكين دهنده درد را كاهش مي دهد. ترشح اين هورمونها تحت فرمان اعصاب هستند. رشته هاي عصبي همچنين در انتقال حس درد به مغز نقش دارند كه امروزه با استفاده از روشهاي مختلف مي توان انتقال اين حس را به مغز كاهش داد.

 

روشهاي كاهش درد زايمان

روشهايي كه براي  كاهش درد زايمان بكار مي روند عمدتاً به دو گروه تقسيم  مي شود:

الف) روشهايي كه با تزريق نوعي داروي بيحسي مانع انتقال حس درد به مغز  مي شود. اين روشها عبارتند از:

 1- بي حسي نخاعي و يا اپيدورال: داروي بي حسي در فضاي ستون فقرات و در اطراف يا داخل نخاع  تزريق مي شود. در اين روش مادر درد را احساس   نمي كند ولي بيدار و هوشيار است.

2- استنشاق داروي بي دردي: داروي بيحسي از طريق گذاردن ماسك بر روي بيني و دهان به بدن مادر منتقل شده و دردهاي مادر را تا حدي كاهش مي دهد.

3- تزريق داروي بي دردي: داروي بي دردي در داخل عضله و يا رگ تزريق مي شود كه مادر درد كمتري احساس مي كند. 

ب) روشهايي كه بدون استفاده از داروي بي حسي و با استفاده از مهارت مادر موجب مي شود كه مادر بتواند زايمان خود را آگاهانه هدايت كند. در اين حالت، مادر قادر است كه احساس درد زايمان را به حداقل برساند. اين روشها عبارتند از:

1- تمرين هاي كششي، تن آرامي، مهارتهاي تنفسي: با تمرينات كششي مي توان از بروز عوارضي مانند: درد مفاصل ؛كمردرد، مشكلات در سيستم گوارشي ،ادراري ، شل شدن عضلات كف لگن و ... جلوگيري كرد.اين تمرينات نه تنها باعث توانايي ذهن مي شود بلكه به همراه تن آرامي ومهارتهاي تنفسي موجب بر قراري  هماهنگي قواي جسمي ،ذهني و رواني مي گردد.

2- قرار گرفتن در وضيعتهاي مختلف در زمان درد: تغيير وضعيت موجب رفع خستگي، راحتي بيشتر وگردش خون بهتر مي شود. شما مي توانيد به دلخواه خود، هر حالتي كه راحت ترهستيد (مانند: نشسته ، ايستاده، خوابيده، دراز كشيده و يا راه رفتن) را انتخاب كنيد . آزادي در انتخاب وضعيت موجب مي شود تا توانايي خانم براي  تحمل درد زايمان افزايش يابد و احساس رضايت و خشنودي كند.

3- فشار مخالف: در اين روش فشاري مداوم و قوي با مشت، پاشنه دست و يا شئ سخت بر پايين كمر وارد مي شود.اين فشار كمك مي كند تا احساس فشار داخلي و درد در پايين كمر راحت تر تحمل شود.ساير مناطقي كه فشار روي آنها مي توتند اثر آرام بخشي زيادي داشته باشد شامل : لگن ،ران ها،پاها،شانه ها و دست مي باشد. اين فشار در مرحله اول شروع درد زايمان اثر تسكين بخش دارد.

اين روش با كمك «همراه» انجام مي شود كه قبلاً در كلاس آمادگي با روش صحيح انجام آن آشنا شده است.

4- تمركز  ، تجسم خلاق و انحراف فكر: مادر با متمركز كردن حواس و فكر خود به شرايطي غير از شرايط زايماني مانند دعا كردن، نگاه كردن به يك عكس، به ياد آوردن خاطرات خوب، راه رفتن، تماشاي تلويزيون، شنيدن، لمس كردن، انجام صحيح تمرينهاي تنفسي مي توانيد به كاهش درد  كمك كنيد. درواقع اين روش  پرورش دادن  تخيل ، تجسم و مثبت گرايي در ذهن است . خانم از اين طريق مي تواند در حين انقباضات رحمي به يك تمركز دروني برسد ، در نتيجه احساس درد را از طريق انحراف و تمركز به حداقل برساند.

5- آوا يا موسيقي: شنيدن موسيقي دلخواه يا آواي قرآن مي تواند در هنگام انقباض و درد شرايط مطلوبي براي مادر ايجاد كند. اين روش موجب تن آرامي و كاهش احساس درد مي گردد.

6- هيپنوتيزم: اين روش بصورت ايجاد تغييرات موقت مغزي همراه با بيهوشي مي باشد كه موجب افزايش قدرت تلقين  مي شود. هيپنوتيزم باعث آرامش جسمي و فكري، افزايش تمركز و حتي ايجاد توانايي در كنترل  فشارخون، ضربان قلب و همچنين كاهش درد مي شود. اين روش به دانش و مهارت عامل زايمان نياز دارد.

7- بيوفيدبك: يكي از روشهاي آرام سازي است در اين روش مادراز طريق ديداري يا شنيداري اطلاعاتي در مورد عملكرد خودكار فيزيولوژيك بدن كسب مي نمايد.در واقع مي آموزد كه عملكرد غير ارادي بدن خود را تحت كنترل درآورد.

8- گرماي سطحي: تأثير اين روش در كاهش درد با استفاده از اشياء گرم (بطري آب گرم، حوله مرطوب و گرم)، آغشته كردن قسمتهاي تحتاني بدن (شكم، كشاله ران، مياندوراه وكمر) با ژلهاي گرم كننده، كشيدن پتوي گرم بر روي تمام بدن و دوش گرفتن با آب گرم امكان پذير است. گرما باعث افزايش جريان خون در منطقه دردناك مي شود.استعمال گرما در درد ناشي از خستگي نيز موثر است.

9- سرماي سطحي: در اين روش استفاده از كيسه آب يخ، تكه هاي يخ و حوله خيس شده با آب سرد بر روي كمر، مياندوراه و مقعد توصيه مي شود.به خصوص اگر مادر احساس گرما مي كند استفاده از لباسهاي خنك مي تواند باعث راحت تر شدن وی گردد. سرما از طريق كم كردن درجه حرارت عضله و كاهش گرفتگي آن باعث كاهش درد مي شود.

10- آب درماني و استفاده از وان زايمان : اين روش براي شل شدن عضلات، كاهش اضطراب، درد و تحريك زايمان مفيد است اين روش موجب احساس راحتي و تن آرامي حين انقباضات مي شود. روشهاي مختلف آب درماني شامل : استفاده از وان يا دوش آب گرم، استفاده از دوش دستي براي ريختن آب روي شكم و كمر، استخر زايمان و جكوزي مي باشد.

زايمان در آب يكي از روشهاي كاهش درد زايمان مي باشد .مادر مي تواند براي كاهش درد زايمان  از وان زايمان در آب استفاده كند و در مورد چگونگي انجام زايمان در وان آب حتما" باید با عامل زايمان مشورت كند.

11- لمس و ماساژ: اين روش راهي براي آرام كردن مي باشد. مداركي دال بر انتقال انرژي از طريق لمس موجود است . نوازش اطمينان بخش و دوستانه قسمت گونه و موها، در آغوش گرفتن، ماساژ نواحي دست، كمر، باسن و ساير قسمتهاي بدن توسط «همراه»  مي تواند موجب كاهش درد و تسكين مادر شود.

12- طب سوزني: براي كاهش درد، با سوزن بر روي نقاط مشخصي از بدن فشار وارد مي شود. اين روش به مهارت عامل زايمان نياز دارد.

13- طب فشاري: در اين روش با ايجاد فشار عميق با دست بر روي نقاط مشخصي از بدن موجب كاهش درد مي شود. معمولا" اين فشار با بند انتهايي انگشت شست و ساير انگشتان وارد مي آيد. نقاط طب فشاري شامل :شانه ها، پايين پشت ،لگن ،قوزك پا،ناخن هاي كوچك انگشتان پا و كف پا مي باشد كه توسط همراه آموزش ديده در هنگام دردهاي زايمان استفاده مي شود.

14- تحريك الكتريكي عصب از راه پوست (TENS): در اين روش يك دستگاه الكتريكي مخصوصي بر روي كمر نصب مي شود و با فرستادن امواج موجب كاهش درد هنگام انقباضات رحم مي گردد. خود مادر در حين انقباضات مي توانيد ميزان تحريك دستگاه را كنترل كند.

15- آروماتراپي: استفاده از روغن هاي مخصوص مانند: اسطوخودوس، بابونه، پونه و مريم گلي برا ي تقويت سلامت و افزايش آرامش و كاهش اضطراب موثراست. طريقه مصرف اين مواد عبارتند از: بخور يا بو كردن دستمال آغشته به مواد معطر ،  ماساژ پشت وكمر به همراه روغن هاي پايه آغشته به اين مواد، گذاردن پاها در درون آب آغشته به آن که مفید است .