سایت زنان و مامایی بابل

 آموزش عمومی مادران

حاوی نکات و موارد و راهنمایی های لازم جهت مادران شامل:

 مراقبت پیش از بارداری، مراقبت مادر در بارداری، زایمان و پس از زایمان و مراقبت نوزاد

مشاوره پیش از بارداری: 

 اگر :

1- سن زیر 18 سال یا بالای 35 سال دارید؛                  

2- 5 بار یا بیشتر باردار شده اید؛  

3- فرزند کمتر از 3 سال دارید؛    

4- عادت به کشیدن سیگار و یا سایر دخانیات دارید؛                                                 

5- شغل سخت و سنگین دارید مانند کار طولانی مدت بصورت ايستاده بیش از 3 ساعت، قرار گرفتن در معرض تشعشعات راديو اكتيو و اشعه ايكس و يا در معرض مواد شيميايي اعم از حشره كش، مواد آزمايشگاهی و...، بالا بودن حجم فعاليت جسمي به گونه اي كه موجب افزايش ضربان قلب و عرق كردن زياد شود؛

6- رفتارهای پرخطر در شما و همسرتان وجود دارد مانند سابقه زندان یا بودن همسر در زندان، اعتیاد تزریقی، رفتار جنسی پر خطر و محافظت نشده، تزریق مکرر خون، مسافرت مکرر و یا اقامت طولانی مدت در خارج از کشور؛

7- به مواد مخدر اعتیاد دارید؛

8- در بارداری و زایمان قبلی سابقه نوزاد ناهنجار، مرده زایی، مرگ نوزاد، تأخیر رشد جنین در داخل رحم، زایمان زودرس، سقط، مول، حاملگی خارج از رحم دارید؛

9- بیماری و یا ناهنجاری دارید،

بهتر است قبل از باردار شدن با پزشک یا ماما مشورت کنید.

همچنین لازم است بدانید:

اگر قاعدگی شما قطع شده است و احتمال باردار بودن شما وجود دارد تا زمان تأیید بارداری باید:

الف) استفاده از قرصهای پیشگیری از بارداری و تزریق مجدد آمپول را قطع و از کاندوم استفاده کنید.

ب) از مصرف هر گونه دارو و انجام عکسبرداری بدون نظر پزشک خودداری کنید. در صورت نیاز به عکسبرداری، مسئول مربوطه را از احتمال باردار بودن خود مطلع کنید.

ج) قرص اسیدفولیک مصرف کنید.

مراقبت دوران بارداری:

 لازم است به محض تشخیص بارداری، توسط ماما یا پزشک مراقبت شوید. مراقبتهایی که برای شما انجام می شود، شامل:

1- تشکیل پرونده و گرفتن شرح حال در مورد وضعیت بارداری فعلی، سابقه بارداری و زایمان قبلی، سابقه یا ابتلا فعلی به بیماری، وجود عارضه یا علائم خطر در بارداری فعلی، وجود یا سابقه رفتارهای پر خطر؛

2- معاینه اعضای مختلف بدن و دهان و دندان؛

3- درخواست آزمایش و سونوگرافی معمول؛

4- آموزش و توصیه های لازم در مورد بهداشت فردی و روان، تغذیه، مصرف داروها، سیگار و دخانیات، علائم خطر، شکایت های شایع، آمادگی برای زایمان، مراقبتهای پس از زایمان، مراقبت از نوزاد، شیردهی و تنظیم خانواده.

اگر عارضه یا علامت خطر داشته باشید، مراقبت ویژه می شوید.

زمان انجام مراقبت بارداری: طول بارداری40 هفته است. به طور معمول 8 بار باید در بارداری مراقبت شوید. 2 بار در20 هفته اول و  6 بار در20 هفته دوم. مراقبتها به محض تشخیص بارداری از هفته 6 بارداری شروع می شود. اگر به علت وجود عارضه یا علامت خطر در معرض خطر باشید، تعداد مراقبتها بنا به نظر پزشک یا ماما افزایش می یابد.

تغذیه دوران بارداری: اگر تغذيه كافي نداشته باشید، جنين مواد غذايي مورد نياز خود را از ذخاير بدن شما مي گيرد. رژيم غذايي نامناسب و ناكافي بر سلامتي شما و وزن هنگام تولد نوزاد تأثير منفي مي گذارد. آشنايي با گروههاي غذايي به شما كمك مي كند تا بتوانيد با توجه به توان مالي، مواد غذايي مورد نياز روزانه خود را انتخاب كنيد. گروههای اصلی غذایی عبارتند از:

1- گروه نان و غلات       2- گروه میوه و سبزی      3- گروه گوشت، تخم مرغ، حبوبات و مغزها   4- گروه شير و لبنيات 

5- گروه متفرقه شامل انواع شيريني، روغن، كره، خامه، شكر، نمك، شكلات، چاشني ها و نوشيدنيها

از پزشک یا ماما بخواهید در مورد سهم روزانه توصیه شده هر یک از گروههای غذایی و نکاتی که باید در مصرف آنها توجه کنید، شما را راهنمایی کند.

علاوه بر رژیم غذایی، مصرف روزانه مکملهای غذایی شامل اسید فولیک، آهن و مولتی ویتامین نیز توصیه می شود.

الف- اسيد فوليك: در پيشگيري از نقص مادرزادي لوله عصبي جنين، نقش دارد و مصرف روزانه آن از ابتدا تا پايان بارداري توصيه         مي شود. گوشت، ماهي، جگر، حبوبات، سبزي هاي برگ تيره مانند اسفناج و ميوه هايي مانند پرتقال حاوي اسيد فوليك است.

ب- آهن: در پيشگيري از كم خوني مادر نقش دارد و مصرف روزانه يك قرص از پايان هفته 16 بارداري تا 3 ماه پس از زايمان توصيه مي شود. منابع غذايي حاوي آهن شامل: گوشت، مرغ، جگر، حبوبات، سبزيهاي سبز تيره مانند جعفري و اسفناج، انواع مغزها مانند گردو و بادام، انواع خشكبار مانند برگه، توت خشك، كشمش و خرما  است.

 پ- مولتي ويتامين: مصرف روزانه يك قرص از پايان هفته 16 بارداري تا 3 ماه پس از زايمان توصيه مي شود. برخي از انواع قرص مولتي ويتامين حاوي اسيد فوليك است كه در اين صورت نياز به مصرف قرص اسيد فوليك به طور جداگانه نيست.

بهداشت فردی دوره بارداری: رعايت بهداشت از مهمترين كارهايي است كه بايد در اين دوران انجام دهيد.

1- استحمام: براي حمام كردن در بارداري محدوديتي وجود ندارد. در هفته هاي آخر، بزرگي شكم، تعادل بدن را برهم مي زند و احتمال ليز خوردن در وان بيشتر مي شود. همچنین گرما و رطوبت زياد محيط حمام مي تواند باعث افزايش درجه حرارت بدن جنين شود. بهتر است آب را ولرم و زمان حمام كردن را كوتاه كنيد.

2- پوشيدن لباس: بهتر است در بارداري لباس راحت و گشاد بپوشيد. از سينه بند مناسب استفاده كنيد. پوشيدن كفش پاشنه بلند يا كاملا تخت و همچنين پوشيدن شلوار و جوراب تنگ توصيه نمي شود.

3- مراقبت از دندان: در بارداري به علت  تمايل زیاد مادر به خوردن مواد غذايي شيرين يا ترش و بی حوصله بودن برای تمیز کردن دهان و دندانها احتمال پوسيدگي دندان و بيماري لثه بيشتر مي شود. برای مراقبت از دهان و دندان خود وقت بیشتری بگذارید. انجام درمانهاي دهان و دندان توسط دندانپزشک منعي ندارد ولي بهترين زمان سه ماه دوم بارداري است.

4- استراحت: بهتر است يك برنامه مشخص براي استراحت خصوصاً در اواخر بارداري داشته باشيد. بهترين وضعيت براي استراحت، خوابيدن به پهلو است. تغيير وضعيت از يك پهلو به پهلوي ديگر و يا بلند شدن بايد به آرامي صورت گيرد.

5- مسافرت: مسافرت براي مادر سالم منعي ندارد ولي اگر مي خواهيد در هفته هاي آخر بارداري سفر كنيد، حتما با پزشك يا ماماي خود مشورت نماييد. در طول سفرهاي زميني، بايد حداقل هر 2 ساعت يك بار كمي راه برويد. بستن كمربند ايمني را فراموش نكنيد.

6- كار: اگر شاغل هستيد و در بارداري خود عارضه نداريد، مي توانيد تا شروع دردهاي زايماني به كار خود ادامه دهيد.

7- ورزش: اگر قبل از بارداري به طور مرتب ورزش مي كردید بايد دفعات آن را كاهش دهید، ولي اگر ورزش نمي كردید ، نبايد در بارداري ورزش كردن را شروع كنید. ورزشهايي مانند تنيس، اسكي، كوه نوردي، شيرجه و رزمي در بارداري توصيه نمي شود. پياده روي، شنا، دوچرخه سواري در بارداري مناسب است.

8- روابط جنسي: تغييرات بدن در بارداري مانند بزرگ شدن پستانها و شکم، تهوع و سرگيجه بر فعاليتهاي جنسي و ارضا شدن تأثير        مي گذارد. گرچه تمايلات جنسي در نيمه اول بارداري كاهش مي يابد ولي اغلب در نيمه دوم بيشتر مي شود. مقاربت تا زماني كه احساس ناراحتي نكنید و يا ممنوعيتي از نظر پزشكي نداشته باشد، منعي ندارد. مقاربت در 4 هفته آخر بارداري توصيه نمي شود.

9- اعتياد، كشيدن سيگار و ساير دخانيات و مصرف الكل: بهترين توصيه اين است كه از كشيدن سيگار و ساير دخانيات و مصرف الكل جداً خودداري كنيد. سيگار و دخانيات موجب زايمان زودرس، كم وزني نوزاد و حتي مرگ نوزاد مي شود. همچنين مصرف الكل باعث تاخير رشد و ناهنجاري در جنين مي شود. ترك اعتياد به مواد مخدر در بارداري توصيه نمي شود ولي بايد توسط پزشك متخصص مراقبت شوید.

- مصرف دارو: اكثر داروها از طريق جفت به جنين مي رسد. از مصرف خودسرانه دارو خودداري كنيد. اگر قبل از بارداري به علت بيماري دارو مصرف مي كرديد و يا در اوايل بارداري مجبور به استفاده از دارو هستيد، حتماً  به پزشك يا ماما اطلاع دهید.

بهداشت روان دوره بارداری: در هفته هاي اول بارداري، مطمئن نبودن از اینکه باردار هستید و گاهی  نامناسب بودن زمان بارداري و تغييرات جسمي و هورموني ممكن است شما را نگران کند. ممكن است تغييرات خلق و خو، بي ثباتي احساسات و هيجانات گذرا مانند عصبانيت، خواب آلودگي يا خستگي شديد احساس کنید. گاهی بدون علت گريه كنید و تحريك پذير شوید. اين تغييرات نگران کننده نیست و با حمایت همسر و خانواده بهبود می یابد.

با بزرگ شدن رحم و پیشرفت بارداری به توانایي خود در محافظت از جنين بسيار علاقمند می شوید. در ماه هفتم، ممکن است احساس کنید که آسيب پذير شده اید و ممكن است به بچه آسيب برسد يا از بين برود. به همين دليل از حضور در محيطهاي شلوغ خودداري مي كنید. در    هفته هاي آخر بارداري به همسر و خانواده احساس وابستگي بيشتري پيدا مي كنید و به محبت و توجه همسر خود بيشتر نياز دارید. در این زمان نگرانی برای به موقع رسیدن به بیمارستان وجود دارد. به خاطر بسپارید که همه این نگرانی ها با برنامه ریزی درست برای زایمان و حمایت همسر و خانواده برطرف می شود.

شکایت های شایع بارداری: در بارداري، در بدن تغييراتي به منظور سازگاري با بارداری اتفاق می افتد كه گاهي موجب ناراحتي مي شود. بدانيد اين ناراحتی ها بتدریج برطرف می شود.

1- تغییرات پوستی: تركهايي که  بر روي پوست  شكم، پستانها و رانها ايجاد مي شود، معمولاٌ ارثي بوده و ممکن است كمتر شود ولي هرگز از بين نمي رود. گاهي نيز لكه هاي قهوه اي رنگ بر روي  پوست صورت و گردن ظاهر مي شود كه به آن «ماسك  حاملگي» مي گويند. براي اين تغييرات، درمان خاصي وجود ندارد ولي استفاده از كرمهاي ضد آفتاب براي لكه هاي صورت و كرمهاي چرب كننده براي تركهاي پوست مي تواند كمك كننده باشد. 

2- تنگی نفس: به علت بزرگ شدن رحم و تأثير هورمونها، ممکن است احساس تنگي نفس كنید و تند تند نفس بكشید. گذاشتن چند بالش در زير سر و شانه ها و قرار گرفتن به حالت نيمه نشسته، پرهيز از پرخوري، فاصله دادن بين زمان خوردن و خوابيدن و صاف نگه داشتن عضلات پشت بدن در هنگام نشستن به بهبود تنگي نفس كمك مي كند. در صورت تنفس دردناك، خس خس سينه، سرفه هاي خلط دار و يا عدم بهبود تنگي نفس حتماً با پزشك خود مشورت كنيد.

3- تکرر ادرار: به علت تغييرات هورموني و بزرگ شدن رحم و فشار آن بر روي مثانه، دفعات ادرار كردن بيشتر مي شود. كم كردن مصرف مايعات قبل از خواب شبانه به بهبود اين وضعيت كمك مي كند. به منظور تخليه كامل مثانه در هنگام ادرار كردن، خم شدن به طرف جلو توصيه مي شود. اگر علاوه بر تكرر ادرار، سوزش و درد در هنگام ادرار كردن پيدا كرديد، حتماً با پزشك يا ماما مشورت كنيد.

4- ناراحتیهای گوارشی: به علت تغييرات هورموني و بزرگ شدن تدريجي رحم، ناراحتی گوارشی ایجاد می شود. براي كاهش اين ناراحتيها به توصيه هاي زير توجه كنيد:

الف- اگر سوزش سر دل دارید: غذا را در وعده هاي بيشتر و با حجم كمتر مصرف كنيد. از خوردن غذاهاي نفاخ، سرخ كرده، چرب، پرادويه و بودار اجتناب كنيد. از خالي يا خيلي پر نگه داشتن معده اجتناب كنيد. از خم شدن يا خوابيدن به پشت خودداري كنيد.

ب-  اگر نفخ شكم دارید: از مصرف زياد مواد غذايي نفاخ و سرخ كردني پرهيز كنيد.

پ- اگر  يبوست دارید: نان سبوس دار (سنگك)، مايعات فراوان، سبزي و ميوه، روغن زيتون و آب آلو مصرف كنيد.

ت- اگر بواسیر دارید: با استفاده از پمادهاي موضعي، كمپرس گرم، مصرف سبزي و ميوه براي رفع يبوست، مي توانيد درد و التهاب را تسكين دهيد.

ث- اگر تهوع و استفراغ صبحگاهي دارید: خوردن تكه ای نان برشته و بيسكويت قبل از برخاستن از رختخواب، مصرف غذا در وعده هاي بيشتر و با حجم كمتر در هر وعده، پرهيز از غذاهاي پر چرب و سرخ كرده، مصرف زنجبيل به اشكال مختلف توصيه مي شود. اين حالت معمولاً تا هفته 12 بارداري ادامه دارد.

5- كمردرد و پشت درد: بهتر است از خم شدن يا خوابيدن به پشت، پوشيدن كفش پاشنه بلند، خم كردن كمر هنگام برداشتن اجسام پرهيز کنید. استفاده از تشك سفت و محكم، صاف نگه داشتن عضلات پشت و گذاشتن بالش در گودي كمر در هنگام نشستن براي تسكين درد مؤثر است.

6- خستگي: حالت خستگي و تمايل به خواب زياد اهميت خاصي ندارد و معمولاً تا هفته 16 بارداری خو د به خود برطرف مي شود.

7- افزايش ترشحات مهبل یا واژن: ترشحات بي رنگ و بي بو از مهبل، طبيعي است. رعايت نكردن نكات بهداشتي مي تواند باعث تغيير رنگ و بوي ترشحات و بروز علائمي مانند خارش، سوزش و درد هنگام ادرار كردن شود كه نياز به درمان دارد. تعويض روزانه لباس زير، شستشوي مرتب ناحيه تناسلي با آب و خشك كردن آن توصيه مي شود.

8- ورم: بطور معمول در بارداری قوزك پا ورم مي كند. اين حالت با استراحت و نگه داشتن پاها كمي بالاتر از سطح بدن برطرف  مي شود. اگر ورم در صورت و دستها يا تمام بدن ظاهر شد، با پزشك يا ماما مشورت كنيد.

- واريس: اين مشكل معمولاً ارثي است و در اواخر بارداري ظاهر می شود. برای کاهش درد و ناراحتي آن، از ايستادن طولاني مدت بپرهیزید. پوشيدن جورابهاي مخصوص واریس و نگه داشتن پاها كمي بالاتر از بدن در هنگام استراحت توصیه می شود.

- گرفتگي پاها: مصرف شير و لبنيات، ماساژ دادن و گرم كردن عضله «گرفته» مي تواند به بهبود اين وضعيت كمك كند.  

9- ويار: این حالت تمایل به خوردن خوراكي هاي غير عادي مانند برفك يخچال، نشاسته و مواد غير غذايي مانند گچ و خاك و احساس ناراحتی از بعضي بوها مانند بوي صابون، گل و يا بوي افراد است که بتدريج كاهش مي يابد. تمايل به خوردن گچ و خاك مي تواند نشانه كمبود آهن بدن باشد. بهتر است در اين صورت با پزشك یا ماما مشورت كنيد.

علائم خطر بارداری: با مشاهده هر يك از علائم خطر فوراً با پزشك يا ماماي خود تماس بگيريد و يا  به بيمارستان مراجعه كنيد. علائم خطر شامل:

1- خونریزی یا لکه بینی                                   

2- کاهش یا نداشتن حرکت جنین

3- آبریزش یا خیس شدن ناگهانی                   

4-  درد و ورم یک طرفه ساق و ران

5- درد شکم و پهلوها و یا درد سر دل             

6- سوزش یا درد هنگام ادرار کردن

7- استفراغ شدید و مداوم یا خونی                   

8- تب و لرز    

9- تنگی نفس و تپش قلب                            

10- ورم دستها و صورت یا تمام بدن

11-  سردرد و تاری دید                                 

12- عفونت، آبسه و درد شدید دندان

13- افزایش وزن ناگهانی به میزان یک کیلوگرم یا بیشتر در هفته

برنامه ريزي براي زايمان: لازم است در مورد كارهايي كه بايد قبل و بعد از زايمان انجام دهيد، از پيش آماده باشید. این نكات را به خاطر بسپاريد:

1- از اواخر هفته 28 بارداری وسايل مورد نياز خود و نوزاد را براي مراجعه به بيمارستان آماده كنيد؛

الف- وسايل مورد نياز خودتان: لباس گشاد و راحت، دستمال كاغذي، نوار بهداشتي، لباس زير، صابون، شامپو، مسواك و خمير دندان، برس سر، لوازم آرايشي، دمپايي، شماره تلفنهاي ضروري، مدارك پزشكي مربوط به حاملگي فعلي

ب- وسايل مورد نياز نوزاد: لباس مناسب فصل مانند كلاه، جوراب، زير پوش، شلوار، لباس رو، پتوي نوزاد، پوشك، ساك حمل نوزاد

2- با مشورت پزشك، ماما  و يا حتي دوستان  و بستگان خود، پزشك متخصص اطفال دلخواه خود را انتخاب كنيد؛

3- با مشورت پزشك يا ماماي خود، محل زايمان را تعيين كنيد؛

4-  به فاصله محل زايمان تا منزل و تأمين وسيله نقليه مورد نياز توجه كنيد؛

5- تاريخ احتمالي زايمان را به «همراه» خود بگوييد.  

مراقبت پس از زایمان: پس از زایمان نیز باید توسط ماما یا پزشک مراقبت شوید. مراقبتهایی که برای شما انجام می شود، شامل:

1- گرفتن شرح حال در مورد وضعیت زایمان، وجود عارضه یا علائم خطر؛

2- معاینه اعضای مختلف بدن و دهان و دندان؛

4- ارایه آموزشها و توصیه های لازم در مورد بهداشت فردی و روان، تغذیه، مصرف داروها، سیگار و دخانیات، علائم خطر و شکایت های شایع، مراقبت از نوزاد، شیردهی و تنظیم خانواده.

اگر عارضه یا علامت خطر داشته باشید، مراقبت ویژه می شوید.

زمان انجام مراقبت پس از زایمان: دوره نقاهت پس از زایمان معمولاً تا 6 هفته است. مراقبتهای معمول پس از زايمان 3 بار انجام می شود  كه بار اول در 3 روز اول ، بار دوم در روزهاي 10 تا 15 و بار سوم در روزهای 42 تا 60 پس از زايمان است. چنانچه  عارضه یا علامت خطر داشته باشید، تعداد مراقبتها بنا به نظر پزشک یا ماما افزایش می یابد.

تغییرات بدن و بهداشت فردی دوره پس از زايمان: معمولاً پس از زايمان، تغييرات بدن در زمان بارداري بتدريج به حالت قبل از بارداري بر مي گردد.

1- پس درد: اگر پس از زایمان دردهایی مانند درد قاعدگي دارید با گرم نگه داشتن، شل كردن عضلات و تنفس عميق می توانید درد ها را كاهش دهید. مصرف مسکن باید با نظر پزشک باشد.

- درد محل بخیه ها: استفاده از كيسه يخ بر روي محل بخيه ها در چند ساعت اول پس از زايمان، حمام آب گرم در 24 ساعت اول پس از زايمان، قرار گرفتن به پهلو، استفاده از بالش هنگام نشستن به كاهش درد و بهبود سريع آن كمك مي كند.

2- ترشحات رحم: در چند روز اول بعد از زايمان، ترشحات رحم زياد و خوني است. بعد از 3 يا 4 روز ترشحات خون آلود كمتر و پس از10 روز كم رنگ تر مي شود. معمولاً خروج ترشحات رحم 4 تا 6 هفته طول مي كشد. ناحيه تناسلي را از جلو به عقب بشوييد و هميشه خشك نگه داريد. تا زمان كاهش ترشحات، نوار بهداشتي را مرتب عوض كنيد. استحمام روزانه و ترجيحاً ايستاده مفيد است.

- برگشت قاعدگي: معمولاٌ شروع مجدد تخمك گذاري، با شروع قاعدگي مشخص مي شود. گاهي ممكن است تا يك سال قاعده نشوید، اما بدانيد كه امكان تخمك گذاري و بارداري وجود دارد. اگر به طور مرتب به فرزند خود شير دهيد، معمولاً 6 هفته و اگر به نوزاد خود شير ندهيد،3 هفته پس از زايمان، احتمال بارداري مجدد وجود دارد.

3- عملكرد مثانه: بطور مرتب مثانه را تخليه كنيد تا احتمال عفونت کاهش پیدا کند.

- عملكرد روده ها: عدم دفع مدفوع تا 2 روز اول پس از زايمان طبيعي است. مصرف مايعات و مواد غذایی فيبردار، تحرك زود هنگام توصيه مي شود. در صورت نبود احساس دفع، از زور زدن پرهیز كنيد.  

4- مراقبت از ديواره شكم: عضلات ديواره شكم تا 2 هفته ، نرم و شل باقي مي ماند. با انجام تمرين هاي كششي مي توانيد به جمع شدن سريع تر و بهتر عضلات شكم كمك كنيد. استفاده از شكم بند به تنهايي مؤثر نيست.

5- مراقبت از پستان: اگر به نوزاد خود شير مي دهيد پستانها را تميز نگاه داريد. از مصرف صابون، مواد ضد عفوني كننده و يا شستشوي مكرر پستانها خوداري كنيد. مشكلاتي كه به طور معمول ممكن است در شيردهي اتفاق افتد شامل:

الف- احتقان پستان: در اين حالت پستانها حساس، متورم، گرم و سفت مي شود. ممكن است درجاتي از تب و سر درد نيز وجود داشته باشند. تخليه مكررپستان هر 2 ساعت يكبار و ماساژ ملايم پستانها، گذاشتن كيسه آب گرم روی پستانها قبل از شيردهي و گذاشتن كيسه يخ پيچيده در حوله روی پستانها پس از شيردهي و يا قرار دادن برگ كلم پيچ شسته شده روي پستانها مي تواند در كاهش درد و التهاب موثر باشد. براي پيشگيري از احتقان پستان، بهتر است بنا به تقاضاي نوزاد و حتي شبها از هر دو پستان به نوزاد خود شير دهيد.   

ب- ترك نوك پستان: ترك خوردن و زخم شدن نوك پستان اغلب به دليل شيوه نادرست شیر دادن به نوزاد است. نحوه صحیح شيردهي، گذاشتن كيسه يخ 2 تا 3 دقيقه قبل از مكيدن نوزاد، پاك كردن نوك پستان از بزاق نوزاد با پارچه تميز نخي، ماليدن يك قطره از شير بر روي نوك پستان و خشک نگه داشتن پستان در هواي آزاد، براي كاهش درد مؤثر است.

6- كاهش وزن: بلافاصله پس از زايمان وزن بدن حدود 5 تا 6 كيلو گرم كاهش مي يابد. معمولا ً 6 ماه بعد از زايمان به حدود وزن قبل از بارداري خود بر مي گرديد. اگر به نوزاد خود شير مي دهيد، امكان برگشت به وزن قبلي بيشتر است. فعاليت بدني و نحوه تغذيه در زمان و ميزان كاهش وزن پس از زايمان، موثر است.

- تغذيه: اگر به نوزاد شير مي دهید، بايد انرژي بيشتري با مصرف مواد غذايي مناسب دريافت كنید. غذا يا نوشيدني خاصي توصيه نمي شود. ميزان مصرف مواد غذايي در اين دوران معادل زمان بارداري است و لازم است از تمام گروه هاي غذايي در رژيم غذايي باشد. مصرف قرص آهن و مولتي ويتامين را تا 3 ماه پس از زايمان ادامه دهيد.

7- اندوه پس از زايمان: در چند روز اول بعد از زايمان، ممكن است در ساعاتي از روز اندوهگين شوید. اين حالات تا روز دهم بهبود  مي يابد. اگر تغييراتی مانند گريه كردن خود به خود، بي علاقگي نسبت به هر فعاليت، بي خوابي يا پرخوابي، تغييرات وزن، خستگي و كاهش انرژي پیدا کردید با پزشک مشورت کنید.

8- فعاليت و استراحت: خستگي پس از زايمان بسيار شايع است. فراهم كردن محيط آرام و راحت و نيز كم كردن ديد و بازديدها در اين روزها ضروري است. بتدریج می توانید فعاليتهاي معمول روزانه خود را افزايش دهد.

9- مقاربت: به علت خطر عفونت و خونريزي، تا 3  هفته و اگر بخیه دارید، تا ترميم كامل محل بخیه ها كه معمولاً 4 تا 6 هفته طول مي كشد، از مقاربت اجتناب كنيد. پس از اين مدت مي توانيد در صورت تمايل و راحتي خود نزديكي كنيد. خستگي ناشي از نگهداري نوزاد ممكن است ميل جنسي را كاهش دهد كه اين حالت موقتي است و بتدريج بهبود مي يابد. تغييرات هورموني باعث خشكي مهبل  یا واژن مي شود. در اين صورت مي توانيد از كرم نرم كننده استفاده كنيد.

علائم خطر پس از زايمان:  با مشاهده هر يك از علائم خطر فوراً با پزشك يا ماماي خود تماس بگيريد و يا  به بيمارستان مراجعه كنيد. علائم خطر شامل:

1- خونریزی بیش از حد قاعدگی در هفته اول پس از زایمان

2-  درد و سوزش و ترشح از محل  بخیه ها

3- درد شکم و پهلوها                 

4- افسردگی شدید

5-  سوزش یا درد هنگام ادرار کردن    

6-  خروج ترشحات چرکی و  بدبو از مهبل     

7- درد و  تورم و سفتی پستانها

8- تب و لرز               

9-  درد و ورم یک طرفه ساق و ران

10- عفونت ، آبسه و درد شدید دندان

شيردهي: نوزاد خود را بلافاصله بعد از تولد شیر دهید. شما می توانید شيردهي موفق داشته باشید و نبايد اشكالات جزيي موجب نگراني شود. تشويش و نگراني مي تواند جاري شدن شير را مختل كند.

مصرف داروها در شيردهي: بهتر است در مورد مصرف داروها بسيار دقت كنيد. تقريباً هر دارويي كه مصرف مي كنيد كم و بيش وارد شير مي شود. توجه داشته باشيد در صورت نياز به مصرف دارو حتماً با پزشك خود مشورت كنيد. دود سيگار نیز مي تواند موجب كاهش ترشح شير و بي قراري شيرخوار شود.

مشاوره تنظيم خانواده: مشاوره تنظیم خانواده باعث می شود كه شما و همسرتان آگاهانه و با در نظر گرفتن وضعيت فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي و شرايط جسمي و رواني خود، يك روش مناسب را انتخاب كنید. آيودي یا دستگاه داخل رحمي، كاندوم و آمپولهاي تزريقي در دوران شيردهي قابل استفاده است. در صورتي كه نوزاد را تا 6 ماهگي فقط با شير خودتان تغذيه كنید، می توانید در اين مدت از قرصهاي پيشگيري از بارداري مخصوص شيردهي استفاده کنید.